Soms moet je er maar aan toegeven. Erkennen dat een deel van een stukje Zweeler historie niet meer in de archieven terug te vinden dan wel voor een groot deel uit het collectieve geheugen verdwenen is. En dat er niets anders resteert dan te constateren dat je je best hebt gedaan, maar helaas niet verder komt.
Het overkwam bestuurslid Jan Brinks in zijn zoektocht naar de historie van de Zweeler diepvriesverenigingen. Het verhaal van de diepvrieskluizen van Meppen, Wezup en Zweeloo/Aalden. De aanleiding voor deze speurtocht was een artikel eind 2022 in de Volkskrant over het einde (na 60 jaar) van de dorpsdiepvries in het Utrechtse Zijderveld. De stijgende energieprijzen maakten het onmogelijk om de exploitatie van de vereniging uit de rode cijfers te houden, lazen we. En ook andere diepvriesverenigingen hadden het moeilijk, schreef de krant. “Een stukje cultuurhistorie verdwijnt.”
Warme herinneringen
De diepvrieskluizen zijn in Zweeloo al lang verleden tijd. Als laatste sloot de Coöperatieve Zweeloo-Aalden begin 1991 definitief de deuren van de kluis achter de voormalige zuivelfabriek in Aalden. Het gebouwtje moest wijken voor de bouw van woonzorgcentrum De Korenhof. Bovendien had de toegenomen welvaart in praktisch ieder huishouden een eigen vrieskist gebracht, waardoor de belangstelling voor het huren van een vriesvak in de kluis geleidelijk afnam.
De diepvrieskluizen in Meppen en Wezup waren al eerder verdwenen. Wanneer precies konden we helaas niet achterhalen. Zoals vele andere vragen helaas ook voor ons onbeantwoord bleven. Vrijwel alle initiatiefnemers uit de beginjaren ’60 van de vorige eeuw zijn niet meer onder ons en interessante documenten over de drie Zweeler coöperatieve verenigingen zijn gewoon niet meer te vinden.
Wat wel gebleven is, zijn de warme herinneringen van inwoners die toentertijd regelmatig de gang naar de kluis maakten om, we noemen maar wat, een half varken, de oogst van de moestuin, het vlees voor de barbecue of een paar zakken friet in het vriesvak te stoppen. Of de omgekeerde weg natuurlijk om iets te halen. “Het was een prettig wekelijks sociaal gebeuren”, horen we van vrijwel iedereen die we vragen naar hun kennis over de diepvriesverenigingen in Aalden, Meppen en/of Wezup. “Als je geluk had, dan trof je wat dorpsgenoten en kon je even gezellig bijpraten.”
Hierbij bleef het veelal. Verdere informatie over bijvoorbeeld het eerste bestuur, de statuten, de bouwers en inrichters van de kluis, het inleggeld, de financiële resultaten, de notulen van bestuurs- en ledenvergaderingen en het besluit tot beëindiging van de vereniging, dat alles konden we helaas niet boven tafel krijgen. En dat is jammer!
Daarom hier een oproep. Wie nog relevante kennis over de Zweeler diepvriesverenigingen heeft, deel het alstublieft met ons!
De beperkte informatie die we tot dusver hebben, willen we toch met u delen.
“Coöperatieve Vereniging tot exploitatie van diepvrieskluizen Meppen”
De eerste levenstekens komen we tegen in Oes Eig’n Kraantien (OEK) van augustus 1960. Vermeld wordt dat men in Meppen op initiatief van een 20-tal inwoners begonnen is met de exploitatie van een diepvrieskluis. Een bestuur was er ook al: Roelof Uneken (voorzitter), Gerrit Vos (secretaris), Ida Oldengarm-Katerberg, Marchje Euving-Meijering en Albert Koelman. Het bericht eindigt met “naar wij vernemen is een perceeltje grond aangekocht van de heer A. Hoving.” Op 4 oktober 1960 gaven burgemeester en wethouders groen licht voor het bouwen van de kluis aan de Middendorpsstraat. De bouwkosten werden geraamd op zesduizend gulden.
Medio 1962 waren alle vierendertig cellen (met een inhoud van 400 liter) verhuurd. De huurprijs bedroeg negentig gulden per jaar.
Wanneer en waarom het licht in de Mepper kluizen uitging, blijft onbeantwoord. Wat blijft is de (vage)herinnering en het gebouwtje dat anno 2023 nog steeds aan de Middendorpsstraat 6 staat en dienst doet als garage en opslagruimte.
“Coöperatieve Vereniging tot exploitatie van diepvrieskluizen Wezup”
In Wezup was de bouwvergunning voor de kluis al op 18 januari 1960 binnen. De bouwkosten werden door timmerman Rieks Wessels geschat op vijfduizend gulden.
Twee bestuursleden van het eerste uur waren Roelof Reinders (voorzitter) en Fenna Heidemans (secretaris).
De kluis aan de Brinkstraat bevatte zesendertig cellen met een inhoud van 200 liter. De huurprijs was vijfenzeventig gulden per jaar.
Ergens in de beginjaren ’70 is het gebouwtje verkocht aan buurman Hendrik Perkaan. Anno 2023 wordt het huisje gebruikt als familie- en gastenverblijf.
“Coöperatieve Diepvrieskluisvereniging Zweeloo-Aalden”
Begin november 1959 berichtte de Emmer Courant dat de plannen voor een diepvrieskluis in Zweeloo-Aalden in een vergevorderd stadium verkeerden. Het initiatief hiertoe was van de plattelandsvrouwen uitgegaan, zo lezen we in het bericht. De voorbereidingen waren al zover, dat op korte termijn de inrichting van de diepvrieskluis achter de zuivelfabriek in Aalden kon worden verwacht.
Ook in Aalden waren medio 1962 alle zestig cellen (met een inhoud van 200 liter) aan de man gebracht. De huurprijs bedroeg vijfenzeventig gulden per jaar.
Wie in die jaren de bestuursleden waren, kon uw Oet Carspel-medewerker niet boven water krijgen. Wel zien we in een advertentie van eind april 1973 in OEK de namen van Jan Truin (voorzitter), Lolle de Jong (secretaris en directeur van de zuivelfabriek) en Hendrik Brinks.
Ruim dertig jaar draaiden de koelcompressoren op volle kracht. Begin 1991 was het echter einde oefening en hiermee verdween een van de allerlaatste diepvrieskluizen in Drenthe. De slopershamer was genadeloos. Wat resteert zijn de (vage) herinneringen en een ietwat onduidelijke foto van september 1991.